ผิดสัญญาซื้อขาย คือ สัญญาต่างตอบแทนชนิดหนึ่ง มีวัตถุประสงค์ที่สำคัญ คือ การโอนกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินให้แก่ผู้ซื้อ ดังนั้น ผู้ขายจะต้องเป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์แห่งทรัพย์สิน ในฐานะคู่สัญญาซื้อขายต่างมีสิทธิและหน้าที่ต่อกัน ดังนี้
» ผู้ขาย มีสิทธิ – หน้าที่ คือ รับชำระราคา โอนกรรมสิทธิ์ ส่งมอบทรัพย์สินที่ซื้อขาย ความรับผิดเพื่อความชำรุดบกพร่อง รอนสิทธิ ข้อสัญญายกเว้นความรับผิด
» ผู้ซื้อ มีสิทธิ – หน้าที่ คือ รับมอบสินค้า ชำระราคา จัดการรับโอนกรรมสิทธิ์
สิทธิของผู้ซื้อ กรณีผู้ขายผิดสัญญา
ผู้ซื้อย่อมบอกเลิกสัญญาได้ และเรียกมัดจำ หรือเงินชำระหนี้บางส่วนคืนพร้อมดอกเบี้ย หรือฟ้องขอให้ศาลบังคับให้ผู้ขายส่งมอบทรัพย์สินตามสัญญา และอาจเรียกค่าเสียหายด้วยก็ได้
สิทธิของผู้ซื้อ ในกรณีผู้ขายส่งมอบทรัพย์สินที่ขาดตกบกพร่อง หรือล้ำจำนวน ตาม ป.พ.พ. มาตรา 465
» ส่งมอบทรัพย์สินน้อยกว่าที่ได้สัญญาไว้ : บอกปัดเสียไม่รับเอาเลย หรือจะรับไว้และใช้ราคาตามส่วน
» ส่งมอบทรัพย์สินมากกว่าที่ได้สัญญาไว้ : รับไว้แต่เพียงตามสัญญา นอกนั้นบอกปัดเสีย หรือบอกปัดเสียไม่รับเอาเลยทั้งหมด หรือรับไว้ทั้งหมดและใช้ราคาตามส่วน
» ส่งมอบทรัพย์สินระคนกับทรัพย์ที่กำหนดในสัญญา : รับไว้เฉพาะตามสัญญา นอกนั้นบอกปัดเสีย หรือหรือบอกปัดเสียทั้งหมดก็ได้
ความรับผิดของผู้ขาย หากทรัพย์ที่ขายนั้น ชำรุดบกพร่อง ตาม ป.พ.พ. มาตรา 472-473
ในกรณีทรัพย์ที่ส่งมอบถูกต้องแล้ว แต่มีความชำรุดบกพร่อง : ความชำรุดบกพร่องอันผู้ขายต้องรับผิด ต้องเป็นความชำรุดบกพร่องที่เกิดก่อน หรือขณะทำสัญญาซื้อขาย ไม่ว่าผู้ขายจะได้รู้ถึงความชำรุดบกพร่องอยู่ก่อนแล้วหรือไม่
ลักษณะของความชำรุดบกพร่อง ที่ผู้ขายต้องรับผิด ในกรณีดังนี้
1 การชำรุดบกพร่องเป็นเหตุให้เสื่อมราคา เช่น สีของรถยนต์ไม่เหมือนกันตลอดทั้งคัน เบาะที่นั่งไม่ตรงตามแบบของรุ่น เป็นต้น
2 การชำรุดบกพร่องเป็นเหตุเสื่อมความเหมาะสมแก่ประโยชน์อันมุ่งจะใช้เป็นปกติ เช่น อาหารที่ซื้อขายมีสารปนเปื้อน เป็นต้น
3 การชำรุดบกพร่องเป็นเหตุให้เสื่อมประโยชน์มุ่งหมายโดยสัญญา เช่น พระเครื่องมีตำหนิและมีการซ่อมแซมใหม่ให้เหมือนเดิม เป็นต้น
อายุความคดีซื้อขาย (นับแต่วันที่สามารถใช้สิทธิเรียกร้อง)
1 ฟ้องขอให้บังคับตามสัญญา 10 ปี
2 ซื้อไปใช้เอง 2 ปี
3 ซื้อไปเพื่อดำเนินกิจการต่อ 5 ปี
คำพิพากษาฎีกาที่ 2014/2542
สินค้าที่จำเลยสั่งซื้อจากโจทก์ต้องจัดทำขึ้นเป็นพิเศษ แล้วนำไปติดตั้งในสถานที่ของจำเลย ทั้งต้องมีการทดสอบการใช้ระยะหนึ่ง โจทก์นำสินค้าไปติดตั้งให้และดำเนินการแก้ไขให้สมบูรณ์เป็นที่เรียบร้อย
โดยจำเลยลงลายมือชื่อรับสินค้าเมื่อวันที่ 19 กุมภาพันธ์ 2536 เมื่อตาม ป.พ.พ.มาตรา 193/12 อายุความให้เริ่มนับแต่ขณะที่อาจบังคับสิทธิเรียกร้องได้เป็นต้นไป โจทก์ย่อมบังคับสิทธิเรียกร้องได้ก็ต่อเมื่อสินค้าที่ซื้อขายติดตั้งเรียบร้อยและผ่านการทดสอบว่าใช้งานได้ดีและจำเลยยอมรับมอบสินค้านั้นแล้ว อายุความจึงเริ่มนับตั้งแต่วันที่ 19 กุมภาพันธ์ 2536
คำพิพากษาฎีกาที่ 308/2507
ผู้ขายผิดสัญญาจะซื้อขาย ผู้ซื้อย่อมมีอำนาจฟ้องขอให้ศาลบังคับให้ผู้ขายโอนทรัพย์สินที่ซื้อขายนั้นได้ในราคาที่ซื้อขายกันเดิม ถ้าราคาเดิมนั้นเป็นราคาที่ไม่น้อยเกินสมควร ผู้ขายจะปฏิเสธไม่ยอมโอนโดยอ้างว่าราคาที่ทรัพย์สินในขณะฟ้องนั้นสูงขึ้นมากหาได้ไม่
คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 7735/2555
ป.พ.พ. มาตรา 456 วรรคสองและวรรคสาม นอกจะบัญญัติให้การซื้อขายสังหาริมทรัพย์ซึ่งตกลงกันเป็นราคา 20,000 บาทหรือกว่านั้นขึ้นไป ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสืออย่างหนึ่งอย่างใดลงลายมือชื่อฝ่ายผู้ต้องรับผิดเป็นสำคัญ จึงจะฟ้องร้องให้บังคับคดีกันได้แล้ว ยังได้บัญญัติอีกว่า “…หรือได้วางประจำไว้ หรือได้ชำระหนี้บางส่วนแล้ว…” ก็ย่อมฟ้องร้องให้บังคับคดีได้เช่นกัน
คดีนี้ข้อเท็จจริงได้ความว่า ในการซื้อขายต้นอ้อย โจทก์และจำเลยไม่ได้ทำหนังสือสัญญาซื้อขายหรือมีหลักฐานการซื้อขายเป็นหนังสือ ลงลายมือชื่อฝ่ายโจทก์หรือจำเลยผู้ต้องรับผิดไว้เป็นสำคัญ แต่ในวันที่ตกลงซื้อขายกัน โจทก์ได้ส่งมอบกรรมสิทธิ์ต้นอ้อยให้แก่จำเลยและจำเลยเข้าไปตัดต้นอ้อยของโจทก์ไปขายให้แก่โรงงานน้ำตาล อันถือได้ว่าโจทก์ชำระหนี้ตามสัญญาซื้อขายคือส่งมอบต้นอ้อยให้จำเลยแล้ว โจทก์ย่อมมีสิทธิที่จะฟ้องร้องบังคับให้จำเลยชำระราคาต้นอ้อยได้ตามบทบัญญัติของกฎหมายดังกล่าว
